In een vrijwel uitgestorven folkloristisch voorjaarsfeest werd rond Pinksteren uit de jonge meisjes van het dorp een “Pinksterblom“, of Pinksterbruid gekozen, die daarna met bloemen en sieraden opgesmukt zingend en bedelend door het dorp trok. De naam van de bloem zou afgeleid zijn van dit folkloristisch gebeuren. De pinksterbloem bloeit al veel vroeger van april tot juni. Hoewel de naam anders doet vermoeden, bloeien zij juist vroeg in het voorjaar rond Pasen en nauwelijks rond de pinksterdagen.
Op vochtige tot natte graslanden bloeien ze in het voorjaar met prachtig lila gekleurde bloemen. De middelhoge plant kan 15 tot wel 50 cm hoog worden. De vier kroonbladeren van de bloem vormen een kruis. Onderin de bloemen wordt nectar geproduceerd. Tijdens een regenbui in het vroege voorjaar sluiten de bloemen en buigen ze naar beneden, zodat het stuifmeel droog blijft. Vroeger kleurde ze in onze dorpen vele weilanden paars op het hoogtepunt van haar bloei. Tegenwoordig is ze door de intensivering van de landbouw meestal beperkt tot de slootkanten en natuurlijk beheerde vochtige graslanden.
Sommige dieren zijn gek op de pinksterbloem, zoals de rups van het oranjetipje. De vlinder zet namelijk haar eieren af op deze plant. Ook de Pinksterbloemlangsprietmot gebruikt de pinksterbloem als waardplant. Er is nog een diertje dat er dol op is: het schuimbeestje, ook wel schuimcicade genoemd. De larve leeft in een schuimnestje in de pinksterbloem, daarom wordt de plant ook wel eens schuimkruid genoemd.
